Testrapport Dell Latitude 3330 Notebook
De Dell Latitude serie is ontworpen met in het achterhoofd zakelijke gebruikers, zowel in kleine als grote bedrijven. Maar de Latitude 3330 is niet alleen gericht op kleine bedrijven, want ook de student die altijd krap bij kas is kan nu profiteren van dezelfde toegankelijkheid en service opties die high-end Latitude modellen bieden. Met een prijs vanaf $420 en opties voor SSD's, grotere batterijen, uitgebreide service en zelfs WWAN is het duidelijk waarom de Latitude 3330 voor veel mensen een aantrekkelijk apparaat kan zijn.
Het 13.3 inch model dat we testen beschikt over een ULV Core i3-2375M, 4 GB single-channel DDR3 geheugen, 320 GB 5400 rpm harde schijf en een mat scherm met een resolutie van 1366 x 768 pixels; deze configuratie kost $540. Uiteraard zijn Ivy Bridge en andere higher-end hardware beschikbaar in duurdere configuraties. De specificaties zijn gezien de prijs best redelijk, maar is de Latitude nog steeds de beste keuze als we hem naast de vergelijkbaar geprijsde concurrenten, zoals de ThinkPad Edge E335 of Satellite L830, zetten?
Behuizing
De Latitude 3330 is helemaal gemaakt van mat plastic, maar het relatief dikke en hoekige design maakt hem steviger dan andere budget notebooks, die nog wel eens zwak of slecht in elkaar gezet aanvoelen. De scherpe randen en hoeken van de notebook zijn de sterkste onderdelen, want ze voelen zeer stijf. We kunnen de basis-unit en het beeldscherm met enige uitgeoefende kracht zien verbuigen, maar aangezien het in beperkte mate is maken we ons geen zorgen; wel bevestigt het nog eens dat de 3330 gewoon niet zo stevig is als de duurdere E Serie. Ook druk uitoefenen op het schermcover, toetsenbord en het gebied daaronder resulteert in zichtbaar indeuken van de behuizing, alhoewel het opnieuw in beperkte mate is. Een zwakke plek is de rand rond het beeldscherm, die zeer dun is en in vergelijking met de rest van de behuizing erg plastic-achtig aanvoelt.
De behuizing is gelukkig niet veel dikker of zwaarder dan die van andere budget 13.3 inch concurrenten. Met 1.77 kg en 32 mm dik (met 6-cells batterij) is de Latitude 3330 dikker dan de vergelijkbaar geprijsde VivoBook S300CA (21 mm), ThinkPad Edge E335 (28 mm) en Asus X301A (30 mm) en even dik als de Satellite L830. Qua gewicht zit hij tussen zijn concurrenten in en is hij slechts tientallen grammen zwaarder of lichter - een verschil dat nauwelijks opvalt. Uiteraard zijn duurdere ultrabooks, zoals de Zenbook Prime UX31A, nog dunner en lichter en zijn ze gemaakt van duurdere materialen. Let trouwens wel op dat de 3330 een stuk dunner kan zijn (slechts 21 mm) wanneer hij is uitgerust met een kleinere 4-cells batterij; daarmee lever je uiteraard wel in op de batterijduur. We kunnen concluderen dat de Latitude voor een notebook in deze prijsklasse aardig goed in elkaar zit.
Connectiviteit
Het Latitude model dat we testen beschikt over de meest belangrijke poorten, waaronder drie USB poorten, Gigabit Ethernet en twee video uitgangen. Zakelijke gebruikers die gebruik maken van een SmartCard, ExpressCard of E-Port poorten vallen buiten de boot en zullen de duurdere Latitude modellen, zoals de Latitude E6430, moeten overwegen. Verder biedt de Latitude 3330 grotendeels hetzelfde aantal praktisch geplaatste poorten als de vergelijkbaar geprijsde ThinkPad Edge E335 of Satellite L830.
Communicatie
WLAN verbindingen worden geregeld door een 1x1 Dell Wireless 1504 half mini kaart zonder geïntegreerde Bluetooth. Dezelfde module is ook de standaard optie voor een aantal van Dell's higher-end modellen, waaronder de Latitude E6530 en Precision M6700. We hebben tijdens het testen geen last gehad van plotseling signaalverlies of verbindingsproblemen. Let op dat wanneer de notebook wordt geconfigureerd met WWAN er in het batterij compartiment een simkaart slot aanwezig is; een optie die je bij veel concurrenten in deze prijsklasse niet terugziet.
Accessoires
Voor zakelijke notebooks zijn er doorgaans veel specifieke accessoires beschikbaar, maar door de afwezigheid van een E-Port ondersteunt de Latitude 3330 geen dedicated docking stations. Hierdoor moet de notebook het stellen met generieke USB 3.0 docks en andere externe uitbreidingsmogelijkheden. Standaard documentatie over de garantie en een CD met stuurprogramma's worden meegeleverd.
Garantie
De standaard garantie van een jaar geldt voor alle Dell notebooks, maar omdat Dell zich erg richt op zakelijke gebruikers zijn er allerlei extra opties. Met Dell ProSupport wordt de garantie verlengd tot 5 jaar met uitgebreide service op locatie, diagnose op afstand, bescherming tegen ongelukjes en uitgebreide batterij service. Vooral in de Verenigde Staten zijn deze servicemogelijkheden een groot pluspunt ten opzichte van andere fabrikanten.
Invoerapparatuur
Toetsenbord
De toetsen van het Chiclet toetsenbord (35 x 10 cm) hebben een diepe aanslag en zijn relatief ver uit elkaar geplaatst; dat maakt het toetsenbord aangenaam ruim. Over de aanslag van de toetsen zijn we tevreden, maar de feedback is licht en niet zo stevig als we graag zouden willen. Positieve kant van het verhaal is dat de toetsen hierdoor stiller zijn en daardoor meer de ervaring van een ultrabook geven. Na even aan de feedback gewend te hebben is het erg gemakkelijk typen op de notebook.
De lay-out van het toetsenbord maakt het gebruik van cursortoetsen van normale grootte mogelijk; dat in tegenstelling tot de halve of kleinere cursortoetsen op de meeste andere 13.3 inch notebooks (Asus X301A, ThinkPad Edge E335). Eigenlijk zijn alle toetsen relatief groot en de gelijke afstand tussen de toetsen onderling is voor gebruikers met grote handen erg prettig.
Touchpad
Het matte touchpad (8.5 x 4.5 cm) is een van de kleinsten die we op een notebook van deze grootte hebben gezien. De textuur is licht ruw en qua textuur en gevoel bijna hetzelfde als het omliggende oppervlak. Invoer wordt direct herkend en we hebben geen problemen met scrollen ondervonden. Multi-touch gestures, zoals pinch-to-zoom en roteren, worden ondersteund, maar zijn standaard uitgeschakeld. Wanneer ingeschakeld, worden gestures met vertraging herkend en dat maakt de besturing onhandig. Het probleem wordt verergerd door de beperkte afmetingen van het touchpad, maar two-finger scrollen werkt bijvoorbeeld wel soepel en betrouwbaar. Ondanks dat het touchpad over het algemeen prima werkt zouden we voor langere sessies toch een externe muis aanraden.
De twee knoppen onder het touchpad zijn bijna helemaal stil, maar geven wel prettige feedback. Het is mogelijk om de knoppen een heel klein stukje in te drukken zonder dat dit als een muisklik wordt herkend; een klein minpuntje van een van de stilste maar stevige muisknoppen op een Latitude model.
Beeldscherm
De Latitude 3330 heeft een scherm met een 1366 x 768 pixels resolutie, wat zo'n beetje de standaard is voor budget notebooks. Vergelijkbaar geprijsde 13.3 inch concurrenten, zoals de Asus X301A and ThinkPad Edge E335, hebben dezelfde pixeldichtheid en duurdere ultrabooks hebben 900p of zelfs 1080p beeldschermen. Voor het normale internetwerk, lichte multi-tasking en tekstverwerken zou de 720p standaard echter voldoende moeten zijn.
Met de X-Rite i1Basic Pro 2 meten we over negen gebieden een gemiddelde helderheid van ongeveer 237 nits. In combinatie met het matte beeldoppervlak is het scherm helder genoeg voor gebruik binnenshuis zonder last te hebben van opvallende glinsteringen of reflecties. Helaas zijn de zwartwaarden redelijk hoog, wat een laag contrast en dus een niet geheel natuurgetrouwe weergave van zwart tot gevolg heeft. Ook dit is eigenlijk standaard voor budget business notebooks, waaronder de ThinkPad Edge E335, omdat de hardware meer gericht is op het gebruik van office applicaties dan op het bekijken van multimedia.
| |||||||||||||||||||||||||
Helderheidsverdeling: 88 %
Helderheid in Batterij-modus: 258.3 cd/m²
Contrast: 212:1 (Zwart: 1.22 cd/m²)39.42% AdobeRGB 1998 (Argyll 2.2.0 3D)
56.7% sRGB (Argyll 2.2.0 3D)
38.08% Display P3 (Argyll 2.2.0 3D)
De kleurweergave is beperkt tot ongeveer 58% van de sRGB standaard en dichtbij de grofweg 60% die de meeste budget TN panelen kunnen reproduceren. Zoals hieronder te zien is, hebben de andere 13.3 inch budget notebooks een vergelijkbare kleurweergave. Voor een zakelijke gebruiker is dit aspect echter niet erg belangrijk.
We hebben het beeldscherm verder geanalyseerd met de X-Rite spectral profiler. Grijswaarden zien er door de koele kleurtemperatuur erg blauw en onnatuurlijk uit. Met een DeltaE 2000 afwijking van 10 voor de meeste kleuren is de accuraatheid van verschillende saturatieniveau's ook matig. We willen echter opnieuw benadrukken dat deze uitkomsten niet bijzonder bijzonder belangrijk zijn voor zakelijke gebruikers. Professionele grafische artiesten kunnen beter eens kijken naar Dell Precision workstations met een WCG (Wide Color Gamut) scherm.
Met het maximum helderheidsniveau ingesteld is de notebook redelijk geschikt voor gebruik buitenshuis. Het lage contrast zorgt ervoor dat tekst en afbeeldingen er in direct zonlicht erg flets uitzien. Gelukkig wordt de helderheid tijdens werken op de batterij niet automatisch verlaagd. Een plekje opzoeken in de schaduw geniet uiteraard de voorkeur.
De kijkhoeken zijn typisch voor een TN paneel. Kleuren inverteren bijna direct wanneer de verticale kijkhoek iets afwijkt van de ideale; horizontaal gezien is het scherm een stuk meer vergevingsgezind. De beperkte kijkhoeken voor een individuele gebruiker geen probleem moeten zijn, maar het maakt het bekijken van content met meer personen lastiger.
Prestaties
In het Latitude 3330 model dat we testen zit een Core i3-2375M met Hyper Threading, maar geen Turbo Boost ondersteuning. De ULV CPU heeft een TDP van 17 Watt, wat ten opzichte van standaard voltage mobiele processors een langere batterijduur mogelijk zou moeten maken. Tijdens inactiviteit loopt de processor op 800 MHz en in andere gevallen op de maximale kloksnelheid van 1500 MHz. Andere processor opties zijn de ULV Ivy Bridge i3-3227U en krachtigere i5-3337U. Meer informatie over de i3-2375M lees je hier.
Het RAM geheugen bestaat uit een enkele 4 GB module; een leeg tweede SODIMM slot is beschikbaar. In termen van upgraden en onderhoud is de notebook erg gebruiksvriendelijk en eigenlijk is dat standaard voor zakelijke modellen. Net als Lenovo levert ook Dell een online handleiding waarin staat beschreven hoe de notebook uit elkaar kan worden gehaald en hoe problemen opgelost kunnen worden.
Processor
De i3-2375M is pas recent uitgebracht en de Latitude 3330 is de eerste notebook in onze database die deze processor aan boord heeft; we hebben dus helaas geen direct vergelijkingsmateriaal. Wat betreft algemene prestaties is de i3-2375M erg vergelijkbaar met de i3-2377M, want het enige verschil is een aantal weggelaten features, die geen effect op de normale, dagelijkse prestaties hebben. Hierdoor is de Latitude 3330 qua prestaties vergelijkbaar met de Acer TravelMate B113. De single-threaded SuperPi score is vergelijkbaar met die van de desktop AMD A8-5600K, maar AMD APU's staan erom bekend minder goed te presteren bij gebruik van software die niet geoptimaliseerd is voor multi-cores. Voor dagelijks office werk, tekstverwerken en internetten is de i3-2375M krachtig genoeg.
Algemene prestaties
Volgens PCMark Vantage en PCMark 7 zijn de prestaties van het systeem niet indrukwekkend. Met net 1774 punten in de PCMark 7 blijft de Latitude achter bij de Satellite L830 (2046 punten), VivoBook S300CA (2173 punten) en Asus X301A (1861 punten). De AMD ThinkPad Edge E335 doet het nog slechter, maar daar is vooral de low-power E2-1800 APU voor verantwoordelijk. De lage scores van de Latitude zijn te herleiden naar de CPU en, misschien nog belangrijker, de trage harde schijf. Zelf vinden we dat het relatief lang duurt om applicaties en andere software te laden, dus het systeem voelt voor gebruikers die een SSD aangedreven systeem gewend zijn wellicht traag aan.
| PCMark Vantage Result | 3329 punten | |
| PCMark 7 Score | 1774 punten | |
Help | ||
Massaopslag
Dell biedt verschillende mogelijkheden voor massaopslag, waaronder een 64 GB SSD en zelfs een 500 GB solid state hybrid drive. Het model dat we testen heeft een standaard 320 GB 5400 rpm SATA II Seagate Momentus SpinPoint M8 harde schijf aan boord. Er zijn geen mogelijkheden voor een tweede harde schijf of mSATA uitbreiding, maar gelukkig kan de 9.5 mm schijf gemakkelijk vervangen worden. Door de zeer langzame werking van de Seagate drive - volgens HDTune een gemiddelde doorvoersnelheid van net 66 MB/s - is het installeren van een SSD of 7200 rpm harde schijf aan te raden. Hetzelfde Seagate model kwamen we eerder tegen in onze high-end Clevo W155EU, maar dan als secundaire harde schijf. De resultaten uit HDTune waren toen niet anders.
Van de theoretische 320 GB is 21.67 GB gereserveerd voor systeem recovery en blijft er 276.38 GB over voor de primaire partitie.
Gaming prestaties
Met de lancering van Haswell tijdens het schrijven dit testrapport zijn we inmiddels twee generaties van Intel's geïntegreerde GPU's verder dan de HD 3000. Zware 3D games uit 2012 of zelfs 2011 zijn dus in feite onspeelbaar en minder zware games, zoals Starcraft 2, zijn alleen te spelen met minimum instellingen.
| 3DMark 03 Standard | 7361 punten | |
| 3DMark 05 Standard | 5754 punten | |
| 3DMark Vantage P Result | 1295 punten | |
Help | ||
| lage | gem. | hoge | ultra | |
|---|---|---|---|---|
| Guild Wars 2 (2012) | 20 | 8 | ||
| StarCraft II: Heart of the Swarm (2013) | 71 | 20 | 10 |
Emissies
Geluidsproductie
Tijdens inactiviteit blijft de geluidsproductie beperkt en meten we een maximum van slechts 31 dB(A); vergelijkbaar met andere subnotebooks, zoals de Asus X301A, Edge E335 and VivoBook S300CA. In een typische werkomgeving is het systeem dus nauwelijks hoorbaar. Internetten, video's kijken of medium belasting zorgt ervoor dat de fan sneller gaat draaien en het geluidsniveau soms enkele seconden stijgt tot 35 dB(A).
Bij zware belasting, zoals multi-tasking, gamen of het werken met zware software, stijgt de geluidsproductie tot 41 dB(A): op dit punt is de notebook duidelijk hoorbaar voor de gebruiker zelf en mensen in de omgeving. Een geluidsniveau rond 40 dB(A) is overigens erg gebruikelijk voor notebooks onder zware belasting, alhoewel de ThinkPad Edge E335 verrassend stil blijft. Tijdens normale, alledaagse belasting vinden we de Latitude 3330 echter niet luidruchtiger dan zijn concurrenten.
Geluidsniveau
| Onbelast |
| 31.1 / 31.2 / 31.4 dB (A) |
| Belasting |
| 35.7 / 41.1 dB (A) |
 | ||
30 dB stil 40 dB(A) hoorbaar 50 dB(A) luid |
||
min:  , med:  , max:  BK Precision 732A (15 cm afstand) | ||
Temperatuur
Ondanks de ULV CPU ligt de gemiddelde temperatuur van de behuizing tijdens inactiviteit redelijk hoog. Aan de bovenkant van de basis unit wordt het gebied onder het toetsenbord, waar de polsen op rusten, het warmst en aan de onderkant ligt de temperatuur rond de luchtuitlaat nog hoger. Dit heetste punt bereikt een temperatuur van maar liefst 42 graden Celsius en dat kan tijdens gebruik op schoot oncomfortabel aanvoelen. Concurrenten, zoals de Edge E335 en Satellite L830, blijven een stuk koeler met tijdens inactiviteit een gemiddelde temperatuur van minder dan 30 graden.
Onder zware belasting wordt de gehele behuizing zeer warm. Vooral linksonder het toetsenbord, dichtbij de luchtuitlaat, waar we een temperatuur van 41 graden Celsius meten: dat kan tijdens het typen oncomfortabel zijn. Het heetste punt aan de onderkant bereikt nu een temperatuur van 50 graden Celsius, maar datzelfde zien we bij de Satellite L830 and VivoBook S300CA. Het verschil is hier dat het gebied waar de polsen op rusten bij de Latitude tijdens medium tot zware belasting een stuk warmer wordt dan bij de concurrentie. In de praktijk verwachten we echter niet dat gebruikers met deze hoge temperaturen te maken krijgen, want de metingen zijn uitgevoerd na een stress test van een uur.
(±) De maximumtemperatuur aan de bovenzijde bedraagt 41.6 °C / 107 F, vergeleken met het gemiddelde van 34.3 °C / 94 F, variërend van 21.2 tot 62.5 °C voor de klasse Office.
(-) De bodem warmt op tot een maximum van 50.2 °C / 122 F, vergeleken met een gemiddelde van 36.8 °C / 98 F
(±) Bij onbelast gebruik bedraagt de gemiddelde temperatuur voor de bovenzijde 34.1 °C / 93 F, vergeleken met het apparaatgemiddelde van 29.5 °C / 85 F.
(-) De palmsteunen en het touchpad kunnen zeer heet aanvoelen met een maximum van ###max## °C / 106.9 F.
(-) De gemiddelde temperatuur van de handpalmsteun van soortgelijke toestellen bedroeg 27.6 °C / 81.7 F (-14 °C / -25.2 F).
Stress test
We onderwerpen de notebook aan een stress test en controleren met CPU-Z, GPU-Z en HWiNFO signalen van throttling of stabiliteitsproblemen. Tijdens het uitvoeren van Prime95 schiet de CPU kloksnelheid naar 1500 MHz en blijft stabiel. Ook de GPU loopt in de FurMark benchmark zonder problemen continu op 950 tot 1000 MHz.
De CPU loopt ook stabiel op 1500 MHz wanneer Prime95 en FurMark tegelijk worden uitgevoerd. We zien echter dat de GPU kloksnelheid omlaag wordt gebracht naar een meer stabiele 650 tot 700 MHz. Volgens GPU-Z fluctueren de GPU belasting en het GPU energieverbruik, wat erop kan wijzen dat bij het bereiken van de TDP limiet de CPU een hogere prioriteit heeft. De throttling is overigens geen serieus probleem, want een 3DMark Vantage run direct uitgevoerd na de stress tests leverde geen afwijkende scores op.
Tijdens werken op de batterij in High Performance modus worden de CPU en GPU niet afgeknepen voor een langere batterijduur. Opnieuw leverde het uitvoeren van de 3DMark Vantage benchmark dus geen afwijkende scores op, dus ook bij afwezigheid van een stopcontact is de volledige kracht van het systeem te benutten.
Luidsprekers
De stereo luidsprekers bevinden zich aan de voorzijde van de notebook. Gezien hun afmeting is de geluidskwaliteit acceptabel, maar het bereik is beperkt en de bas is nauwelijks hoorbaar. Muziek klinkt hol, maar op hogere volumeniveau's horen we geen opvallende vervorming. De luidsprekers zijn best oké voor een achtergrondmuziekje, maar om fatsoenlijke muziek te luisteren sluit je beter externe luidsprekers of een koptelefoon aan via de 3.5 mm jack.
Batterijduur
De zelf te verwijderen Li-ion batterij is beschikbaar als een 4-cells 44 Wh of 6-cells 65 Wh model. Het model dat wij testen heeft de grotere 6-cells batterij aan boord; deze steekt aan de onderkant iets uit en tilt de notebook dus een klein stukje op.
Tijdens inactiviteit en met het helderheidsniveau op het minimum ingesteld hebben we een batterijduur van bijna exact 9 uur gemeten (Battery Eater Reader's test). De Battery Eater Classic test levert een tijd van bijna exact 3 uur (max. helderheidsniveau, WLAN aan). Onze eigen, meer realistische WLAN test, waarin automatisch verschillende webpagina's worden geladen, resulteert in een batterijduur van ongeveer 5.5 uur.
In vergelijking met notebooks van dezelfde afmeting heeft de Latitude 3330 een veel hogere batterijcapaciteit en dat helpt uiteraard bij het neerzetten van een indrukwekkende batterijduur. De Satellite L830, VivoBook S300CA en Asus X301A hebben bijvoorbeeld batterijen van slechts 47 of 48 Wh en houden het in de WLAN test dus een stuk minder lang uit dan de Dell. Gebruikers met nog zuinigere systeeminstellingen kunnen waarschijnlijk nog wel iets meer dan 5.5 uur uit de batterij halen.
Samenvatting
De Latitude 3330 heeft een acceptabel prijskaartje: niet door teveel op de bouwkwaliteit te besparen, maar door higher-end features, die studenten en kleine bedrijven best kunnen missen, weg te laten. Het zijn dezelfde gebruikers die waarschijnlijk niet extra willen betalen voor E-Port docks en gerelateerde accessoires, uitgebreide beveiligingsmogelijkheden, zoals HDD accelerometers en vingerafdruklezers, of CPU features, zoals VT-d, VPro en andere virtualisatie hardware die de duurdere Latitude E modellen aan boord hebben. Als een basic, op werk gerichte notebook met WWAN opties, lange batterijduur en een mat beeldscherm doet de Latitude 3330 het voor zijn prijs zowel binnen- als buitenshuis erg goed.
Bij multi-tasking werk en zware belasting zit de Latitude 3330 echter snel aan zijn limiet; het kleine beeldscherm, de relatief lage resolutie en de trage harde schijf zijn daar enkele redenen voor en de redelijk hoge temperaturen moedigen langdurig zware belasting ook niet echt aan. Wie in de prijsklasse van $500 naar een krachtiger systeem zoekt kan tevens kijken naar Dell's grotere en zwaardere 15.6 inch budget modellen, zoals de Vostro serie. Toch is de Latitude 3330 de betere keuze voor zowel studenten als kleine bedrijven, aangezien zij vaak onderweg zijn en een doorgaans een beperkt budget hebben.
