Testapport Dell Latitude E4310 Subnotebook
Dell heeft in haar assortiment verschillende notebooks voor zakelijke gebruikers. Daaronder vallen 10 inch netbooks, maar ook grotere business notebooks met 15 en 16 inch schermen. De Dell Latitude E4310 zit daar met een diagonaal van 34 cm een beetje tussenin (13.3 inch). Toch is hij vergelijkbaar met de iets grotere Dell Latitude E6410, die een 14.1 inch beeldscherm heeft.
Er zijn maar een aantal veranderingen aangebracht aan de E4310. De basiskwaliteiten van zijn voorganger, de Latitude E4300, zien we dan ook al gauw weer terug. De configuratie omvat onder andere een snelle Intel Core i5 processor, Intel GMA HD grafische kaart, verschillende communicatiemogelijkeden en beveiligings features.
Aan deze uitgebreide bundel, gecombineerd met een hoogwaardige afwerking, hangt wel een flink prijskaartje: de E4310 is namelijk van jou voor een prijs beginnend bij €1339, waar de BTW en verzendkosten nog bij komen. Ons testmodel, met geavanceerde configuratie zonder UTMS module, kost €1804 excl. BTW (incl. BTW: €2150). De 3 jaar garantie met on-site service op de volgende werkdag stellen we erg op prijs.
Gezien de recent aan het licht gekomen defecten aan Intel's Sandy Bridge chipsets, is het aannemelijk dat business notebooks voorlopig nog met de 'oude' Core i processors worden uitgerust. Toch heeft Dell de nieuwe Latitude modellen al in de pijplijn zitten. Wanneer de eerste Latitude notebooks met de nieuwe Sandy Bridge chipsets uitkomen is echter nog niet bekend.
Behuizing
Vorig jaar vingen we de eerste glimp op van de Dell Latitude E4310. Het basic design is geheel in lijn met dat van zijn voorganger en is vergelijkbaar met dat van de 14.1 inch Latitude E6410. De gebruikte aluminium magnesiumlegering voelt high-end aan en is zeer stevig.
Naast de door ons geteste zilveren versie zijn er ook modellen in het blauw en rood. Voor die laatste betaal je echter wel €25 meer. De over het algemeen matte, maar stevige oppervlakken zijn neutraal, maar wel praktisch. Een ander voorbeeld van robuustheid zijn de grote, metalen scharnieren. Ze houden het scherm stevig in positie en zodat gewiebel wordt voorkomen. De maximale openingshoek van 170 graden zou bovendien in alle situatie voldoende moeten zijn.
Het cover aan de onderzijde biedt toegang tot de belangrijkste componenten. Er kan maximaal 8 GB DDR3 10600S RAM geheugen worden geplaatst, verdeed over twee slots (64-bit besturingssysteem is dan wel nodig). In een korte, functionele test presteerden twee 4 GB modules van Kingston (1066 MHz, KVR1066D3S7/4G) en twee 4 GB modules van OCZ (1333 MHz, OCZ3M13334G) even goed. Van die laatste was de kloksnelheid echter beperkt tot 1066 MHz. Ook is in de voorgeïnstalleerde 32-bit versie van Windows 7 Professional maar 3.43 van de 4 GB beschikbaar. Let er daarom op dat je een 64-bit besturingssysteem kiest als je het RAM geheugen uit wilt breiden. De harde schijf kan overigens door iedere standaard 2.5 inch harde schijf met een hoogte van 9.5 mm worden vervangen.
Connectiviteit
Helaas is de connectiviteit redelijk beperkt. De zijkanten van de behuizing zijn erg leeg. Afgezien van een USB 2.0/eSATA combinatie en een normale USB 2.0 poort zijn er geen andere USB poorten. Omdat de hoofdtelefoon en microfoon aansluiting ook zijn gecombineerd, heeft Dell ook hier ruimte op kunnen besparen. Een positief punt is de 7-in-1 kaartlezer aan de voorzijde van de notebook.
Ondanks de recente hardware heeft de Latitude E4310 alleen maar een simpele VGA poort. Er is dus geen hightech display port of HDMI aansluiting aanwezig. Naast een standaard multi formaat DVD brander biedt Dell ook de optie voor een Blu-Ray drive of een Travel Lite Module. Deze module dient simpelweg als opvulling wanneer je geen optische drive nodig hebt. Helaas is het niet mogelijk om een tweede harde schijf in te bouwen.
Uitbreiding van het aantal aansluiting is mogelijk via een bijpassend docking station. Aan de onderzijde van de notebook zit de docking station poort.
Communicatie
Dell voorziet in verschillende mogelijkheden om te communiceren met de buitenwereld. Ons testmodel ondersteunt de meest recente WLAN standaard, 802.11n, via een high-end Intel Centrino Ultimate N 6300 AGN controller. Bluetooth 3.0 +HS en Gigabit Ethernet aansluiting(Intel 82577LM) ontbreken eveneens niet. De reeds aanwezige antennes zijn een voorbereiding voor een UMTS module. Het installeren van zo'n module, waarmee je overal toegang tot het internet kunt krijgen, is erg gemakkelijk.
Veiligheid
Beveiligingsfeatures spelen altijd een belangrijke rol voor zakelijke gebruikers. Naast een vingerafdruklezer beschikt de Dell Latitude E4310 over een TPM 1.2 chip en een SmartCard slot. Dell levert eveneens een volledig versleutelde harde schijf met FIPS certificatie, voor nog betere beveiliging van data. Aan de meeste eisen wat betreft beveiliging wordt dus wel voldaan.
Accessoires
Het aantal meegeleverde accessoires is mager, ondanks de hoge prijs. In de doos vind je een bijpassende adapter met stroomkabel, een 3-cells batterij, twee DVD's, een handleiding en afhankelijk van je bestelling een Microsoft Office licentie. Optionele features kunnen worden toegevoegd tijdens het configuratie- en bestelproces op Dell's website. Tijdens het online configuratieproces wordt echter maar een deel van de mogelijkheden gepresenteerd. Volgens Dell zijn er naast accessoires specifiek gericht op een product meer dan 50.000 andere producten, van printer tot monitor, verkrijgbaar
Garantie
In tegenstelling tot Dell's consumenten notebooks met 12 maanden garantie zit er standaard 36 maanden garantie op business notebooks. Bij deze garantie hoort ook on-site service op de volgende werkdag. Voor een meerprijs kan de garantie worden verlengd, of de 36 maanden basis service kan worden uitgebreid naar ProSupport. Meer informatie daarover is te vinden op Dell's website.
Invoerapparatuur
Toetsenbord
Het toetsenbord is een zeer belangrijk punt van een topklasse business notebook. Dell biedt een ruim toetsenbord, ondanks de relatief kleine behuizing. De indeling is vrijwel identiek aan die van de grotere Dell Latitude E6410. Het duidelijke drukpunt, de toetsaanslag en de stevige ondergrond zijn bewonderenswaardig. De cursortoetsen zijn iets kleiner dan gemiddeld, maar dat is geen echt probleem voor de doelgroep van deze notebook. Dell biedt bovendien een optie voor toetsenbordverlichting, zodat je ook in donkere omgevingen kunt werken.
Touchpad
Dell biedt twee mogelijkheden om zonder muis te werken. Het touchpad is met een diagonaal van 7.5 cm ruim genoeg. Je vingers glijden gemakkelijk over het licht ruwe oppervlak. Naast de klassieke scrollbalk worden ook multitouch gestures ondersteunt. De aparte muisknoppen maken indruk met een duidelijk drukpunt.
De tweede mogelijkheid om te muizen is een trackpoint, dat zich in het midden van het toetsenbord bevindt. De bediening ervan vraagt wel enige oefening. De bijbehorende muisknoppen boven het touchpad hebben een hoger drukpunt in vergelijking met die van het touchpad.
Al met al hangt het af van van je persoonlijke voorkeur, of je gebruikt maakt van touchpad, trackpoint of gewoon een externe muis.
Beeldscherm
Het scherm in de Latitude E4310 is er een van Samsung (model SEC 5441). Het WLED beeldscherm heeft een resolutie van 1366x768 pixels en dit is de enige beschikbare resolutie. Omdat de notebook op de zakelijke markt is gericht, heeft Dell voor een mat beeldscherm gekozen.
Leds zorgen voor de achtergrondverlichting van het scherm. De maximale helderheid van 258 cd/m2 meten we bovenin beeld. Het gemiddelde van alle metingen (224.3 cd/m2) is acceptabel, maar niet opvallend goed. De voorganger van de E4310, de E4300, deed het met een maximale helderheid van meer dan 300 cd/m2 zelfs beter. Daarnaast is de lichtopbrengst met 78% ook niet echt indrukwekkend. Gelukkig is dat met het blote oog niet echt te zien.
| |||||||||||||||||||||||||
Helderheidsverdeling: 78 %
Contrast: 146:1 (Zwart: 1.77 cd/m²)37.8% AdobeRGB 1998 (Argyll 2.2.0 3D)
55.1% sRGB (Argyll 2.2.0 3D)
36.59% Display P3 (Argyll 2.2.0 3D)
Zelf vinden we de kleurweergave voldoende, maar glossy beeldschermen leveren onder ideale omstandigheden toch helderdere kleuren. Helaas is de zwartwaarde van 1.77 cd/m2 redelijk hoog, waardoor diepe, zwarte kleuren niet mogelijk zijn. Deze zwartwaarde beperkt ook het maximale contrast tot 146:1. De E4300 deed het op dit punt echter niet veel beter.
Ondanks de professionele doelgroep, is het kleurbereik van het scherm van standaard niveau en is het een stuk minder dan sRGB. Voor beeldbewerkers en grafisch vormgevers is dit mogelijk een nadeel, maar Office gebruikers zullen er geen last van hebben.
Gebruikt buitenshuis is door het matte beeldscherm zonder problemen mogelijk. Alleen de kleuren zien er door het lage contrast, vooral in direct zonlicht, niet heel overtuigend uit.
Ook op stabiliteit van de kijkhoeken hebben we enige kritiek. Horizontaal is de kijkhoek zeer ruim, maar een minimale afwijking van de ideale verticale hoek is genoeg om het beeld te veranderen. High-end IPS beeldschermen bieden op dit punt absoluut een voordeel.
Prestaties
De Dell Latitude E4310 is gebaseerd op het Intel Arrandale platform (32 nm). Tot nu toe is er officieel nog geen opvolger van Intel's nieuwe Huron River platform, inclusief Intel Sandy Bridge processors, aangekondigd. Een upgrade lijkt echter aannemelijk, alhoewel het nieuws over fabricagefouten in de chipset een mogelijke release zou vertragen.
Ons testmodel is uitgerust met een Intel Core i5-560M met een kloksnelheid van 2.67 GHz. Met de turbo functie kan de CPU een snelheid van 3.2 GHz halen. Uiteraard ondersteunt deze Intel Core processor ook Hyper Threading, die voor twee extra, virtuele cores zorgt.
Naast de krachtige Intel Core i5-560M kan de E4310 ook worden geconfigureerd met een goedkopere Intel Core i5-430M. Deze heeft een lagere kloksnelheid van 2.4 GHz.
Voor de grafische berekeningen is er een Intel GMA HD grafische kaart aan boord. Deze kan ook overklokt worden via Intel's Turbo Boost. Daarmee kan de kloksnelheid van 500 naar 766 MHz worden verhoogd (automatisch overklokken).
In vergelijking met zijn voorganger, levert de hardware van de E4310 behoorlijk betere prestaties. De Cinebench R10 biedt een goed beeld van de algemene prestaties van de CPU. D multi core rendering test eindigde met een score van 7437 punten. Daarmee komt de E4310 met Intel Core i5-560M op bijna hetzelfde niveau als de krachtigere Intel Core i7-620M (2.66 GHz). De Intel Core 2 Duo SP9400 in de E4300 behaalt een stuk lagere score van 5009 punten.
De PCMark Vantage kent een score toe op basis van de andere hardware en prestaties. De score van 6144 punten zit in de middenklasse van alle notebooks die we ooit hebben getest. Notebooks met vergelijkbare hardware, zoals de Thinkpad X201 met 6299 punten, of de Dell Latitude E6410 met 5235 punten halen vergelijkbare scores.
Een SSD (solid state drive) zou voor een flinke prestatiewinst kunnen zorgen. Met zo'n harde schijf zou de Dell Latitude maar liefst 9753 punten kunnen halen. Overigens biedt een SSD sowieso bijna altijd een flinke verhoging van snelheid.
| PCMark 05 Standard | 6475 punten | |
| PCMark Vantage Result | 6144 punten | |
Help | ||
Onze eigen indruk van de prestaties is erg goed, want verschillende geopende vensters zijn geen probleem voor de hardware. De Intel dual core CPU zou ook een goede keus moeten zijn voor het uitvoeren van meer gecompliceerde berekeningen.
Ondanks dat de meeste dedicated grafische kaarten en de nieuwe Intel GMA HD 3000 (Sandy Bridge) duidelijk meer rekenkracht hebben, zijn de 3D prestaties voldoende voor office gebruik. Met 1703 punten in Futuremark's 3DMark 2006 zit de notebook op hetzelfde niveau als de Lenovo ThinkPad X201 (Core i5-540M, 1719 punten). De GPU prestaties zijn voldoende om foto's en video's te kijken en simpele 3D effecten zijn ook geen probleem. De hardware zou het wel moeilijk kunnen gaan krijgen bij het uitvoeren van meer gecompliceerde 3D berekeningen of bewerken van video's.
| 3DMark 2001SE Standard | 10477 punten | |
| 3DMark 03 Standard | 4837 punten | |
| 3DMark 05 Standard | 3269 punten | |
| 3DMark 06 Standard Score | 1703 punten | |
| 3DMark Vantage P Result | 325 punten | |
Help | ||
Tijdens het online bestelproces biedt Dell keuze uit verschillende opties voor de harde schijf. Ons testmodel is voorzien van een 320 GB harde schijf (7200 rpm). Met die snelheid steekt hij net wat boven de meeste andere schijven uit. Een vergelijkbare schijf met 250 GB is een stuk minder duur. Daarnaast biedt Dell ook een 250 GB model aan met volledige encryptie (FIPS certificatie). Een solid state drive (SSD) van 256 GB is verkrijgbaar voor een meerprijs van €625. Deze prijs ligt wel erg hoog in vergelijking met de huidige marktwaarde van SSD's. Wil je dus een SSD, denk er dan over om dat naderhand zelf in te bouwen.
De geïnstalleerde Seagate Momentus ST9320423AS harde schijf levert voor een 2.5 inch model goede prestaties in de HD Tune Pro 4.6 benchmark. De maximale doorvoersnelheid bedraagt 96.7 MB/s, waarbij de gemiddelde toegangstijd met 17.7 ms wel iets hoger is dan we verwachtten. SSD's hebben doorgaans toegangstijden tussen de 0.1 en 0.2 seconden. Dit resulteert bij normaal gebruik al in duidelijke prestatiewinst (laden van programma's, documenten, etc.).
Emissies
Geluidsproductie
De geluidsproductie van deze subnotebook is buitengewoon beperkt. Tijdens inactiviteit meten we bijna constant 33.3 dB(A). De fan is dan ook het grootste deel van de tijd inactief en is nauwelijks hoorbaar bij lage rotatiesnelheden. Met zijn 7200 rotaties per minuut treedt de harde schijf veel meer op de voorgrond en daarmee is hij dus de grootste bron van lawaai. Een ander nadeel van de schijf zijn lichte trillingen die voelbaar zijn onder het toetsenbord. Een SSD biedt uitkomst om de geluidsproductie te verlagen. Daarnaast zou deze voor een flinke prestatiewinst zorgen en maakt hij de notebook praktisch onhoorbaar.
Een andere lawaaimaker is de DVD drive. We meten een maximum van 50.3 dB(A) wanneer de een DVD wordt ingebracht. Daarna stabiliseert het geluidsniveau, maar ligt het nog steeds boven de 40 dB(A). Hier hebt je echter alleen last van als je langdurig data van een DVD moet lezen.
Geluidsniveau
| Onbelast |
| 33.3 / 33.3 / 34.5 dB (A) |
| HDD |
| 33.7 dB (A) |
| DVD |
| 38.4 / 50.3 dB (A) |
| Belasting |
| 38.6 / 41.8 dB (A) |
 | ||
30 dB stil 40 dB(A) hoorbaar 50 dB(A) luid |
||
min:  , med:  , max:  Voltcraft SL-300 Plus (15 cm afstand) | ||
Temperatuur
Krachtigere hardware, maar hetzelfde koelsysteem als zijn voorganger? Daar lijkt het inderdaad op, want de bovenzijde van de behuizing wordt behoorlijk warm. Tijdens inactiviteit blijft de gehele behuizing echter redelijk koel door het gebruik van high-end materialen. De maximum temperatuur van 37.5 graden Celsius hebben we gemeten rond de luchtuitlaat aan de rechterkant van de behuizing. Tijdens office gebruik zul je dus nergens problemen van hebben.
De volgende temperaturen hebben we gemeten tijdens belasting. Het gebied rond het toetsenbord wordt rond de luchtuitlaat ongeveer 43.4 graden. De toetsen zelf blijven wel koel. De CPU bereikt een maximale temperatuur van 89 graden Celsius wanneer hij langdurig zwaar wordt belast (stress test). In de praktijk zul je dit echter nooit halen.
(±) De maximumtemperatuur aan de bovenzijde bedraagt 43.4 °C / 110 F, vergeleken met het gemiddelde van 34.3 °C / 94 F, variërend van 21.2 tot 62.5 °C voor de klasse Office.
(±) De bodem warmt op tot een maximum van 42.4 °C / 108 F, vergeleken met een gemiddelde van 36.8 °C / 98 F
(±) Bij onbelast gebruik bedraagt de gemiddelde temperatuur voor de bovenzijde 32.5 °C / 91 F, vergeleken met het apparaatgemiddelde van 29.5 °C / 85 F.
(+) De handpalmsteunen en het touchpad bereiken maximaal de huidtemperatuur (34 °C / 93.2 F) en zijn dus niet heet.
(-) De gemiddelde temperatuur van de handpalmsteun van soortgelijke toestellen bedroeg 27.6 °C / 81.7 F (-6.4 °C / -11.5 F).
Luidsprekers
De stereo luidsprekers zijn door de beperkte ruimte aan de voorzijde van de behuizing geplaatst. Het geluid is gemiddeld en je zult het moeten doen zonder bass en lage tonen. Het maximale volume is indrukwekkend en de geluidskwaliteit is voldoende om naar podcasts te luisteren of om te Skypen. De subnotebook heeft een gecombineerde hoofdtelefoon/microfoon poort (een poort) om een headset aan te sluiten. Niet iedere headset zal dus werken.
Batterijduur
De geïnstalleerde Intel Core i5-560M, inclusief grafische kaart, is niet heel hongerig. De notebook verbruikt minimaal 9.2 Watt tijdens inactiviteit. Het maximale verbruik is met 16.7 Watt ook acceptabel voor deze configuratie. De E4300 verbruikt ongeveer hetzelfde, maar wel met zwakkere hardware. Dit is uiteraard te danken aan de huidige technologische ontwikkelingen.
Tijdens zware belasting verbruikt de E4310 tussen de 35.1 en 57.9 Watt. Dit verbruik valt op zicht ook nog mee, maar de kleine 3-cells batterij met een capaciteit van slechts 30 Wh is hierdoor wel nauwelijks in staat om een redelijke batterijduur neer te zetten.
| Uit / Standby | 0.2 / 0.3 Watt |
| Inactief | 9.2 / 11.7 / 16.7 Watt |
| Belasting |
35.1 / 57.9 Watt |
   
| |
Key:
min: ,
med: ,
max: Voltcraft VC-940 Plus | |
Dell heeft naast de 3-cells (30 Wh) batterij die wij hebben getest ook een grotere 6-cells batterij met een capaciteit van 56 Wh in het assortiment. Omdat de Latitude E4310 ook voornamelijk bedoeld is voor mobiel gebruik, is de batterijduur niet onbelangrijk in tegenstelling tot bij 15 inch notebooks.
Dell biedt ook een docking station batterij aan met een capaciteit van 48 Wh voor maximale mobiliteit. Deze batterij wordt aan de onderkant van de notebook bevestigd en vergroot de totale capaciteit tot een maximum van 104 Wh. De prijs van deze batterij bedraagt €179.
De minimum batterijduur kan gesimuleerd worden met de Battery Eater's "Classic test". In deze test is de helderheid van het scherm maximaal en is de WLAN module ingeschakeld. De 30 Wh batterij houdt het in deze test slechts 58 minuten vol. Ook internetten of een DVD kijken is op de accu maar kort mogelijk. Na 80 tot 90 minuten zul je weer een stopcontact op moeten zoeken.
De maximum batterijduur van de 3-cells batterij is ook redelijk beperkt. De "Reader's test" eindigt na 2 uur en 43 minuten, waarmee de notebook zich in het lage segment van door ons geteste notebooks bevindt. De Dell Latitude E4300 hield het met zijn grotere 6-cells batterij (56 Wh) een goede 6 uur en 37 minuten uit. Gezien dit grote verschil raden we de grotere batterij aan. Deze steekt helaas wel een stuk uit aan de achterzijde van de notebook.
Samenvatting
De Dell Latitude E4310 business subnotebook maakt een goede indruk in de premium sector. Het design en de behuizing maken indruk door het gebruik van high-end materialen, een goede afwerking en niet teveel toeters en bellen. Toch is de connectiviteit niet heel uitgebreid. De docking station poort aan de onderzijde kan dat minpunt echter goedmaken. De aanwezige beveiligingsfeatures bevestigen dat dit een echte business notebook is.
Het toetsenbord maakt indruk op het gebied van ergonomie. Typen voelt goed aan, de toetsen zijn stabiel en er is achtergrondverlichting aanwezig. De grotere Dell Latitude E6410 met een 14.1 inch beeldscherm vormt nog steeds de basis. Over het beeldscherm: Dell heeft op dit gebied echt een stap terug gedaan. Het geïnstalleerde Samsung beeldscherm is vergelijkbaar met dat in de goedkopere Dell Vostro 3300. Toch is werken buitenshuis wel mogelijk, maar de stabiliteit van de kijkhoeken, het zwakke contrast en matige kleurbereik zijn niet echt overtuigend.
Een duidelijke prestatiewinst ten opzichte van zijn voorganger, de Dell Latitude E4300 met ULV processor, is te danken aan de Intel Core i5-560M uit Intel's 2010 Arrandale serie met geïntegreerde grafische kaart. Een upgrade naar de nieuwe Intel Sandy Bridge processors zou echter interessant zijn.
De kleine 3-cells batterij met een capaciteit van 30 Wh is niet echt voldoende voor mobiel gebruik. Naar onze mening is de grotere 6-cells batterij met 56 Wh dus echt een must om de Dell Latitude E4310 als mobiele office notebook te gebruiken.
