Een notebook voor op de poolkap
door Stefan Hinum
Grote verwachtingen voor een kleine sportauto
In februari 2008 kregen we een nieuwe notebook voor de editorial staff, de Zepto Znote 6324W. Deze werd meteen uitebreid bekeken door onze testafdeling. In eerste instantie is de notebook alleen bedoeld om op te werken. Maar de mobiele doos kan soms ook voor games worden gebruikt (uiteraard alleen voor testdoeleinden - mocht de belastingdienst dit artikel lezen). Om deze reden hadden we de volledig configureerbare Zepto uitgerust met een (toentertijd) efficiente videokaart (nVIDIA GeForce 8600GT) en de snelste processor. Destijds was de beste optie een Intel Core 2 Duo T9300. Daarmee was de kleine 14-incher maximaal uitgerust volgens de best beschikbare technologiën. Dit past mooi bij een kreet uit een oude sitcom: "We need more power!"
De Grote Ontwaking
Tijdens de eerste zware gevechten in Supreme Commander wordt het al snel duidelijk dat van alle notebooks die betrokken zijn bij het spel, het altijd wachten is op de Zepto Znote. Slow motion in films geeft een leuk dramatisch effect, maar tijdens een spel is het erg vermoeiend om alles met de halve snelheid te moeten doen. Raketten die rondvliegen in een wandelpasje wekken nou niet bepaald een adrenalinestoot op. Een verklaring voor dit probleem moest en zou gevonden worden, een soort zondebok. De eerste gedachte en de eerste verdachte: Windows Vista.
Bij twijfel: Vista is altijd de schuldige!
De redenen zijn net zo fascinerend als plausibel: Vista wordt normaal gesproken schuldig geacht voor vrijwel alles, waarom nu niet ook? Het is welbekend dat Vista erg veel rekenkracht vereist. Het irriteert me dan ook dat mijn meedestrijders waarvan sommige Vista-gebruikers het een stuk beter doen in de galactische strijd dan ik.
Daarom deactiveerde ik vrijwel elk programma en elke service die toch niet belangrijk was of waarvan ik geen idee had wat het was, in de hoop dat het spel nu wel fatsoenlijk zou lopen - zonder resultaat, het spel ging precies hetzelfde door.
Toen liet ik het benchmark programma 3DMark06 draaien en verkreeg een verbazingwekkend resultaat. De processor prestaties bereikten maar 60% van het resultaat wat verkregen was bij het originele testrapport. Zelfs het deactiveren van vrijwel elk programma verhoogde de prestaties maar met een paar procent tijdens de benchmark. Er was werkelijk geen enkel prestatievretend programma actief. De patient was overduidelijk ziek.
De Diagnose
De enige verklaring die nog overbleef was een hardwarefout of oververhitting. Ik startte 3DMark06 meteen na een koude start en zette een raam open. Nu zag ik dat de originele waardes weer bereikt werden. Het was dus duidelijk dat de processor van de Zepto notebook oververhit raakte bij zware belasting en vervolgens de snelheid naar beneden bijstelde. Dat is een noodzakelijke veiligheidsmaatregel die getroffen wordt in verband met spectaculaire beelden van verbrande notebooks. Wanneer de temperatuur van het processorgebied te hoog wordt, worden de prestaties verlaagd. Net als in een kerncentrale, vlak voor een nucleare fusie. De puzzel was nu opgelost, maar hoe kon dit voorkomen worden?
Therapeutische Poging
Een mogelijkheid zou zijn om de notebook naar Zepto op te sturen. Want dit hoort uiteraard niet te gebeuren. Maar ik wilde mezelf niet in de problemen helpen (weken geen laptop, formulieren invullen, in het rond bellen).
Daarom speelde ik de opvolgende LAN games bij een open raam (hopend op slecht weer) en zette de laptop bovenop pennen en gummen zodat er meer afstand tussen de onderkant van de laptop en mijn bureau zou zitten en er meer lucht aangezogen zou kunnen worden (de luchtinlaat zit aan de onderkant). Dit verbeterde de situatie en ik verkreeg nu 70 - 90% van de normale snelheid. Dat was daartentegen nog niet genoeg. Buiten dat voelden mijn handen af en toe net zo koud aan als die van "Frozen-Fritz", de ijs-mummie. De Deense notebook zou gereanimeerd moeten worden. De kleine Viking zou alleen de optimale prestaties bereiken als hij in zijn eentje op de poolkap zou zitten of met een allorgie: Deze notebook is als een pinguin ingepakt in bacon op een tropisch gebied die maar niet van zijn lichaamswarmte af kan.
Reanimatie
Hiervoor kwam een notebook ventilator uit een oudere Notebookcheck test even een kijkje nemen. Krachtige ventilatoren blazen sterke wind direct in de ventilatiegaten van de ademloze Deense patient. Hiermee was het probleem opgelost, de Zepto notebook liet het nu niet meer afweten op de andere notebooks, zelfs niet in de gigantische Supreme Commander afslachtingen. Bij gigantische maps wordt het spel iets minder stabiel, maar dat is ook bij ander notebooks met ongeveer dezelfde specificaties. Zelfs de 3DMark06 score kwam weer terug op de originele waarde. De processor vormde niet langer problemen aangezien hij nu voldoende gekoeld werd om in elke game maximale prestaties te leveren. Wel moet nu bij het spelen van een spel een externe ventilator gebruikt worden, maar dat is iets waarmee geleefd kan worden.
Wie is de schuldige?
Net als bij de politici in Oostenrijk staat de zoektocht naar een zondebok centraal. Zepto zal deze paragraaf niet graag lezen: Als je er niet vanuit gaat dat de hijgende Zepto Znote wat vuil ingeademd zou kunnen hebben en er vervolgens een aorta of iets anders verstopt zou raken, is een constructiefout voor de hand liggend - om het maar voorzichtig te formuleren. Ik neem het volgende aan: De Zepto Znote 6324W is volledig configureerbaar en net aan het begin van dit jaar kwam, in vergelijking met de rest, een sterke processor serie van Intel uit. Nu is het niet zo dat deze op zichzelf meer hitte produceren dan hun voorgangers, maar deze nieuwe processoren moesten meteen verhandeld worden toen ze uitkwamen. Om tijd en kosten te besparen is het wellicht mogelijk dat niet elke configuratiemogelijkheid getest is (of in ieder geval niet voor een langere periode). Misschien is het hierdoor (...altijd diplomatisch blijven) dat het ontwerp van de behuizing en de ventilator gewoon niet compatibel zijn met de meest efficiente variant van de notebook. Wellicht is de ventilator gewoon niet sterk genoeg en is dit er niet uitgekomen bij de kwaliteitscontrole. Of misschien was de ventilator in het begin prima, maar werd hij almaar zwakker na verloop van tijd.
Een lot voor één
Nu zullen sommigen denken dat dit zeker alleen een Zepto probleem is en dat het vrijwel niet voorkomt en dan hooguit alleen bij oudere series. Maar kan het uitgesloten worden dat configureerbare notebooks van andere merken of zelfs voorgeconfigureerde mobiele computers dit probleem niet hebben? Als het een probleem is waar een klant vrijwel nooit aan denkt, dan zal er nooit een klacht naar het bedrijf gaan en zal er geen negatieve kritiek gegeven worden die alarmbellen af laat gaan bij de afdeling van kwaliteitscontrole.
De meeste notebook gebruikers gebruiken geen benchmark programma's. Veel gamers spelen thuis, alleen of over internet zonder enig idee te hebben wat voor computer zijn meedespeler heeft. Vrij weinig mensen hebben de gelegenheid om altijd de nieuwste apparaten te testen zoals bij een notebooktijdschrift. De beheerders van een online tijdschrift moeten ook juist dit soort problemen proberen op te helderen. Wie draait er anders benchmarks 10 keer onder verschillende omstandigheden? In het kort is denkbaar dat het niet alleen een probleem bij Zepto is; maar dat dit slechts het topje van de ijberg is die aan de prestaties trekt van ongelukkige Titanic processors. Deze vergelijking is dan alleen toepasselijk wanneer niemand merkt dat er iets mis is met de Titanic.
Wat leren we hiervan?
Als we politici uit Oostenrijk zouden zijn, zouden we zeggen: We hoeven hier geen les uit te trekken en we hebben ook geen raadgeving nodig. Maar normale mensen zijnde kunnen we het volgende opmerken: zelfs al zouden we notebook-ventilatoren testen bij Notebookcheck, en ik heb me altijd al afgevraagd waarvoor ze nodig zijn, behalve dan om een poort in beslag te nemen voor de mensen die allerlei zooi willen aansluiten. Voor gevoelige pianisten handen die in de zomer niet op hun warme notebook willen gaan zweten misschien? Nu weet ik beter. Deze dingen zijn te adviseren voor overclock freaks wiens notebook herhaaldelijk crasht in de hete zomerdagen (en ik heb dit reeds op een LAN party gezien). Het is ook aan te raden om laptops een soort gezondheidscontrole te geven met een benchmark programma. Niet zozeer meteen na de aankoop van een notebook, maar ook na een paar maanden - en dan na een zware belasting waarbij het aparaat erg warm wordt. Afgezien daarvan hebben we geleerd dat de Denen hun spullen optimaliseren voor het koude noorden, Groenland hoort niet zonder reden bij Denemarken. Misschien dat Zepto zijn kwaliteitscontrole afdeling daar heeft zitten...
